Nhắc đến những di tích lịch sá»­ văn hóa của huyện Sa Pa, trÆ°á»›c hết phải nhắc đến Đền Hàng Phố. Từ Nhà thờ Ä‘á Sa Pa, thả bá»™ xuống chợ Sa Pa không xa là đến Đền Hàng Phố. Ngôi đền nằm bên đường Phan Xi Păng,  Ä‘ược lập từ cuối thế ká»· XIX, thờ HÆ°ng Đạo vÆ°Æ¡ng Trần Quốc Tuấn, vị danh tÆ°á»›ng đời Trần 3 lần đại thắng quân Nguyên Mông xâm lược, giữ yên bờ cõi vùng biên ải địa đầu Tổ quốc ta từ ngàn năm trÆ°á»›c. Sở dÄ© ngôi đền có tên là Đền Hàng Phố vì được tọa lạc trên mỏm đồi ngay bên con phố tấp nập người qua lại, cảnh mua bán diá»…n ra nhá»™n nhịp. Bà LÆ°u Thị Tính (tổ 8, thị trấn Sa Pa) cho biết: Ngày Rằm, Mùng 1 đầu tháng và các dịp lá»…, tết, tôi và các con, các cháu thường lên Đền Hàng Phố dâng hÆ°Æ¡ng để tỏ lòng tưởng nhá»› đến công lao của Đức thánh Trần HÆ°ng Đạo và các vị tÆ°á»›ng lÄ©nh, anh hùng có công vá»›i nÆ°á»›c. Ngôi đền thiêng, nhÆ°ng nếu được trùng tu khang trang và đẹp hÆ¡n, thì chắc chắn không chỉ người dân Sa Pa mà sẽ có nhiều khách du lịch đến tham quan.

 

Cách Đền Hàng Phố không xa là Đền Mẫu SÆ¡n và Đền Mẫu Thượng. Hai ngôi đền này cùng thờ Công chúa Liá»…u Hạnh, má»™t trong 4 vị “tứ bất tá»­” được nhân dân tôn vinh theo quan niệm tâm linh của người Việt Nam. Đền Mẫu SÆ¡n nằm ở tổ 4, trung tâm thị trấn Sa Pa. Các cao niên kể lại, đền được xây dá»±ng cách Ä‘ây gần 200 năm. Năm 2013, từ nguồn kinh phí xã há»™i hóa, ngôi đền Ä‘ã được đầu tÆ° xây dá»±ng đẹp đẽ, khang trang, bề thế. Từ Đền Mẫu SÆ¡n, ngược dốc theo hÆ°á»›ng Tây Bắc khoảng 3 km là đến Đền Mẫu Thượng, nằm ở tổ 11, thị trấn Sa Pa. Ngôi đền nằm trên địa hình cao, lÆ°ng tá»±a vào thế núi, mặt trông ra không gian thoáng Ä‘ãng. Theo bà Phạm Thị Gái, thủ nhang Đền Mẫu Thượng thì đền này được xây dá»±ng Ä‘ã lâu, trÆ°á»›c kia còn được gọi là Đền Máy cÆ°a, vì nằm gần má»™t xưởng máy cÆ°a lá»›n của thá»±c dân Pháp. TrÆ°á»›c Ä‘ây, đền bị hÆ° hỏng nhiều, nên ít khách đến thăm. Từ năm 2002 đến nay, đền được tôn tạo lại, nên không chỉ có người dân Sa Pa mà còn có cả du khách thập phÆ°Æ¡ng đến dâng lá»…, Ä‘ông nhất là từ tháng Giêng đến tháng Bảy hằng năm. “Mong muốn của tôi là ngôi đền tiếp tục được trùng tu thật đẹp, để Ä‘áp ứng nhu cầu sinh hoạt, tín ngưỡng của nhân dân và du khách thập phÆ°Æ¡ng” - bà Gái tâm sá»±.

 

Đền Hàng Phố, Đền Mẫu SÆ¡n, Đền Mẫu Thượng là 3 di tích lịch sá»­ - văn hóa quan trọng của Sa Pa, Ä‘ã được công nhận là di tích lịch sá»­ văn hóa cấp tỉnh từ năm 2005. Thời gian qua, những di tích này Ä‘ã và Ä‘ang mang lại những giá trị thiết thá»±c: Giá trị lịch sá»­, giá trị giáo dục truyền thống văn hóa, giá trị tâm linh đối vá»›i nhân dân địa phÆ°Æ¡ng và du khách khi đến Sa Pa. Tuy nhiên, để biến những di sản này thá»±c sá»± trở thành Ä‘á»™ng lá»±c phát triển du lịch thì còn không ít khó khăn bởi loại hình du lịch tâm linh ở Sa Pa vẫn chÆ°a có được “chá»— đứng” vững chắc. Ông Nguyá»…n Xuân Cường, Trưởng Ban Quản lý di tích huyện Sa Pa cho biết: TrÆ°á»›c Ä‘ây, những ngôi đền này đều do nhân dân xây dá»±ng, quá trình cải tạo, sá»­a chữa cÅ©ng theo lối chắp vá, hiện nay chÆ°a có quy hoạch tổng thể các di tích. Trong 3 di tích, chỉ có Đền Mẫu SÆ¡n má»›i được trùng tu hoàn thành năm 2013 vá»›i nguồn vốn xã há»™i hóa hÆ¡n 9 tá»· đồng. Hiện nay, Đền Hàng Phố và Đền Mẫu Thượng vẫn là nhà cấp bốn, nhiều phần Ä‘ã bị hÆ° hỏng, xuống cấp, cần được sá»­a chữa, trùng tu để Ä‘áp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng của nhân dân và du khách. Nếu không có sá»± đầu tÆ° từ ngân sách nhà nÆ°á»›c mà chỉ huy Ä‘á»™ng xã há»™i hóa sẽ rất khó khăn…

 

Ông Lù Văn Khuyên, Trưởng Phòng Văn hóa - Thông tin huyện Sa Pa cho biết: Cùng vá»›i phát triển du lịch sinh thái, du lịch cá»™ng đồng, thời gian gần Ä‘ây, loại hình du lịch tâm linh Ä‘ang được ngành văn hóa huyện Sa Pa quan tâm. Từ năm 2012, Ban Quản lý di tích huyện Sa Pa Ä‘ã được thành lập và Ä‘i vào hoạt Ä‘á»™ng, góp phần quản lý, bảo vệ các di tích hiệu quả hÆ¡n. Hiện nay, huyện Sa Pa Ä‘ang khảo sát tiến tá»›i mở rá»™ng không gian bãi Ä‘á»— xe cho Đền Mẫu Thượng, đối vá»›i Đền Hàng Phố do quỹ đất hẹp, nên khó tìm vị trí quy hoạch bãi Ä‘á»— xe cho du khách. Vấn đề trùng tu, tôn tạo hai ngôi đền này cần nguồn kinh phí lá»›n, trong khi Ä‘ó nguồn huy Ä‘á»™ng xã há»™i hóa lại chậm, nên cần có nhiều thời gian. Ngành văn hóa huyện Sa Pa Ä‘ang tiếp tục đẩy mạnh quảng bá về giá trị của các di tích, đồng thời tuyên truyền nâng cao nhận thức của nhân dân và du khách thập phÆ°Æ¡ng về việc bảo vệ cảnh quan, giữ gìn vệ sinh chung cho các di tích trên, thu hút du khách đến vá»›i các di tích Ä‘ông hÆ¡n.

 

Việc đầu tÆ° trùng tu, sá»­a chữa các di tích lịch sá»­ - văn hóa nhÆ° Đền Mẫu SÆ¡n, Đền Hàng Phố, Đền Mẫu Thượng ở Sa Pa sẽ vừa góp phần bảo tồn, gìn giữ các di tích, vừa mở ra hÆ°á»›ng phát triển du lịch tâm linh cho Sa Pa. Hy vọng rằng, trong tÆ°Æ¡ng lai không xa, các di tích này sẽ trở thành Ä‘iểm đến không thể thiếu của du khách trên hành trình khám phá “Thành phố trong sÆ°Æ¡ng”.